آیه: 

 وَتَرَى الْجِبَالَ تَحْسَبُهَا جَامِدَةً وَهِيَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ صُنْعَ اللَّهِ الَّذِي أَتْقَنَ كُلَّ شَيْءٍ إِنَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَفْعَلُونَ؛ (سوره: النمل، آيه: 88)

ترجمه :

وکوهها را بينی، می پنداری که جامد [وساکنند]، حال آنکه به مانند ابر در حركتند. چنين است کار خداوند که هر چيزی را درکمال اتقان [و نیکویی] پديد آورده است. هر آينه او به آنچه می کنيد آگاه است.

بیان اعجاز:

اگر آیة شریفه به طور مستقل و بدون لحاظ آیات قبل و بعد نگریسته گردد ممکن است این معنا از آن برآید که جميع اجسام زمين مانند كوهها و درياها و ... در مقابل نیروی جاذبه خاضع بوده و به همراه زمين در گردش روزانه پيرامون محور آن (حرکت وضعی) و درگردش سالانه به دور خورشيد (حرکت انتقالی) در حال حرکت  هستند؛ بسان حرکت ابر که از دید ناظر، آرام وآهسته است ولی در حقیقت سرعتی قابل ملاحظه دارد. با توجه به نظریة سکون عالم در زمان نزول قرآن، درصورت صحت برداشت فوق از آیه شریفه، از موارد اعجاز  قرآن کریم محسوب می گردد.

توضیح کلمات اصلی:

تَحسَبُ : از حِسبان : گمان میکنی ، می پنداری؛ حَسِب الشیئ: ظَنَّه (ابن منظور لسان العرب، 1/ 315 ؛ طریحی مجمع البحرین، 2/43)  

جامدَه : ساکن، بی حرکت (آذر نوش، ص91 )

مَرّ:  از مُرور : حرکت کردن، رفتن؛ مَرَرَ : ذَهَبَ  (طریحی، 3/481)

صُنع : کار و عمل؛ صنع الله : فعل الله (طریحی، 4/360 ؛ ابن منظور،8/208)

أَتقَنَ : محکم نمود (طریحی، 6/221)

آیات مرتبط:

-        وَ يَوْمَ نُسَيِّرُ الْجِبالَ وَ تَرَى الْأَرْضَ بارِزَةً وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً ( سورة کهف،47)  بارزه: مسطح      فلم نغادر ...: و احدى را فروگذار نخواهيم كرد

-        وَ سُيِّرَتِ الْجِبالُ فَكانَتْ سَراباً (سوره نبأ، 20 )   سرابا: به مثل سراب

-        يَوْمَ تَمُورُ السَّماءُ مَوْراً (9) وَ تَسِيرُ الْجِبالُ سَيْراً (سوره طور، 10 )   مَورا: چونان دود

-        وَ إِذَا الْجِبالُ سُيِّرَتْ ( سورة تکوير، 3 ): و زمانی که کوه ها به حرکت در آیند.

تفسیر و روایات مربوطه:

ظاهر آیه چنین می نماید که در زمرة آیات مربوط به وقایع قیامت است چنانکه در آیة قبل فرموده:

وَيَوْمَ يُنفَخُ فِي الصُّورِ فَفَزِعَ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَمَن فِي الأَرْضِ إِلاَّ مَن شَاء اللَّهُ وَكُلٌّ أَتَوْهُ دَاخِرِين (87).

ودرآیة بعدی نیز اشاره به روز قیامت نموده:

مَن جَاء بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِّنْهَا وَهُم مِّن فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ (89)

        در جوامع روایی و تفاسیر روایتی، ذیل آیة شریفه حدیثی از معصومین نقل گردیده که آن را

از تفسیر" البرهان " می آوریم:

       عن أبي جعفر(عليه السلام) : « قوله: أَتْقَنَ كُلَّ شَيْ‏ءٍ : أحسن كل شي‏ء خلقه».( بحرانی، 4/232 ) :

از امام باقر(عليه السلام) نقل شده که فرمود: [این] سخن خداوند: ( أَتْقَنَ كُلَّ شَيْ‏ءٍ ) یعنی: هر چیزی را به نیکو ترین شکل خلق نمود. 

        در" تفسیر قمی" که از مقدمة مولف آن علی ابن ابراهیم قمی چنین برمی آید که آنچه را نقل نموده از گفتار امام صادق (علیه السلام) برگرفته است، در تفسیر سورة تکویر، فرموده:

( وَ إِذَا الْجِبالُ سُيِّرَتْ ) قال تسير كما قال ( تَحْسَبُها جامِدَةً وَ هِيَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحاب ) ؛

یعنی با مقارنة آیة ( وَ إذا الجِبالُ سُيِّرَت : وآن هنگام که کوه ها به حرکت درآیند ) و آیة (تَحْسَبُها جامِدَةً وَهِيَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ)  آن دو را مفسر و مبین یکدیگر گرفته و در نتیجه حرکت کوه ها به مثل ابر را چگونگی سیر وحرکت نمودن آن ها در قیامت دانسته است.

        در برخی تفاسیر، اقوالی نقل شده مبنی بر اینکه منظور از (سحاب) ابر های گسترده و متراکم می باشد لذا از نظر بیننده حرکتی آرام وخفیف دارند لذا حرکت اجسام بسیار بزرگ ومهیبی چون کوه ها  نیز مانند اینگونه ابر ها آنچنان محسوس نخواهد بود. (رک: تفسیر قرطبی: 14/242)

        خلاصه نظر علامة طباطبایی در تفسیر " المیزان " در بارة آیة فوق   :

ایشان حمل آیه برحركت جوهري كوه ها را محتمل دانسته ونيز حمل آيه بر حرکت انتقالی زمین را فی نفسه معنای خوبی می دانند اما می گویند که با آیات قبل و بعد هماهنگی ندارد؛ (المیزان: 15/577) چراكه ايشان بر اين عقيده است كه: در مورد آيه  " وَ تَرَى الْجِبالَ : و مى‏بينى كوه‏ها را "؛ مراد از آن مجسم كردن واقعه است، هم چنان كه در آية" وَ تَرَى النَّاسَ سُكارى : مردم را مست مى‏بينى. سوره حج، آيه 2. ‏" ؛ حال مردم را در آن روز مجسم مى‏كند نه اينكه تو الآن ايشان را مى ‏بينى...  پس معنا را چنین مي گيرد:" تو در آن روز كوه‏ها را- كه امروز جامد گمان مى‏كنى- مى‏بينى چون ابر به حركت درمى‏آيند". نتیجه آن که معناي آن با آيه قبل  چنين خواهد بود: تو كوه‏ها را وقتى در صور دميده مى‏شود، در حالى مى‏بينى كه سير مى‏كنند مانند سير ابرها در آسمان؛ بر گرفته از: (المیزان: 15/575).

بیان علمی و نظرات محققین:

- نظر نویسندگان تفسیر نمونه:

قرائن فراوانى در آيه وجود دارد كه تفسير ديگرى را تاييد مى‏كند و آن اينكه آيه فوق از قبيل آيات توحيد و نشانه‏هاى عظمت خداوند در همين دنيا است و به" حركت كره زمين" كه براى ما محسوس نيست اشاره مى‏كند.

مسلما حركت كوه‏ها بدون حركت زمينهاى ديگر كه به آنها متصل است معنى ندارد، و به اين ترتيب معنى آيه چنين مى‏شود كه زمين با سرعت حركت مى‏كند همچون حركت ابرها ! طبق محاسبات دانشمندان امروز سرعت سير حركت زمين به دور خود نزديك به30 كيلومتر در هر دقيقه است و سرعت سير آن در حركت انتقالى به دور خورشید از اين هم بيشتر است.

به هر حال آيه فوق از معجزات علمى قرآن است، زيرا مى‏دانيم نخستين دانشمندانى كه حركت كره زمين را كشف كردند،" گاليله" ايتاليايى و" كپرنيك" لهستانى بودند كه دراوائل قرن17 ميلادى اين عقيده را برملا ساختند. ولى قرآن مجيد حدود يكهزار سال قبل از آنها، پرده از روى اين حقيقت برداشت، و حركت زمين را به صورت فوق به عنوان يك نشانه توحيد مطرح ساخت.

( تفسير نمونه، 15/570 )

- علامة طباطبایی در مقدمة کتاب اعجاز قرآن از آیة فوق حرکت انتقالی زمین را استفاده می کنند. (اعجاز قرآن، ص13)

- استاد حسین نوری نیز این آیه را اشاره به حرکت کوه ها وزمین میدانند. (دانش عصر فضا، ص35)

- دکتر رضایی اصفهانی گوید: استفاده حرکت انتقالی زمین از آیه فوق مناسبت دارد، چرا که کوه ها را به ابر تشبیه کرده است و ابر حرکت انتقالی به دور زمین دارد ولی حرکت دورانی (وضعی) به دور خود ندارد ... لذا اشاره تفسیر نمونه به حر کت دورانی زمین ، بر مبنای آیه فوق مناسبت ندارد. (پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ص24)

- بنا به نظر تفسیری که کوه ها را مانند ابر های گسترده متراکم با حرکت خفیف گرفته بود ممکن است نظریه حرکت بسیار خفیف خود کوهها (در بستر آن ها ) که به تازگی کشف شده تقویت گردد که در جای خود (اعجاز شماره 18) قابل بحث خواهد بود. 

جمع بندی مطالب ادعا شده:

مباحث عنوان شدة فوق در مورد آیة شریفة (نمل/88) نشان میدهد: 

1- این آیه ضمن آنکه در زمرة آیات رستاخیز به شمار می آید و می تواند مفسر ومبیّن آیاتی که حرکت و سیرکوه ها را در احوال قیامت متذکر شده اند باشد؛ مانند این آیه: وَ تَسِيرُ الْجِبالُ سَيْراً (سوره طور، 10 ) که در این صورت چگونگی این سیر و حرکت را در رستاخیز نشانگر است؛ (بسان حرکت ابر). 

2- در صورتیکه به آیه به طور مستقل بنگریم این تلقی را می توان از آن داشت که كوه‏ها (به همراه زمينهاى ديگر متصل به آنها) در حال حرکتند؛ بسان حرکت ابر که از دید ناظر روی زمین، آرام وآهسته است ولی در حقیقت سرعتی قابل ملاحظه دارد که البته از تشبیه فوق لازم نمی آید سرعتی همسان داشته باشند. برخی محققین هر دو حرکت وضعی و انتقالی را و برخی دیگر تنها حرکت انتقالی را از آیه برداشت نموده اند. در هر دو حالت با توجه به نظریة سکون عالم در زمان نزول قرآن درصورت صحت برداشت فوق از آیة شریفه از موارد اعجاز قرآن کریم محسوب می گردد.

3- بنا بر این نظر که حرکت کوه ها به مانند حرکت ابر های گسترده که جابه جایی خفیف ولی قابل رؤیت دارند فرض شود ممکن است نظریه حرکت بسیار خفیف خود کوهها (در بستر آن ها که گاهی منجر به رانش زمین نیز میگردد ) که در تحقیقات زمین شناختی به اثبات رسیده تقویت گردد که در جای خود (اعجاز شماره 18: حرکت ابر مانند کوه ها ) قابل بحث خواهد بود.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: